وکلای جوان بدانند
وکلای جوان بدانند:
در این مقاله سعی بر آن شده است نکاتی کاربردی برای وکلای جوان و کارآموزان وکالت جمع آوری گردد، امید آنکه مورد استفاده شما بزرگواران قرار بگیرد.
1- نحوه پوشش وکیل دادگستری از اهمیت خاصی برخوردار است. پوشش وکیل می بایست در دادگاه به صورتی باشد که حتی قاضی نتواند در این خصوص از باب نصیحت نیز مطلبی را به ایشان انتقال دهد و موجب آزردگی خاطر وکیل را فراهم نماید، رعایت پوشش مناسب برای وکیل در دفتر نیز اکیداً توصیه می شود.
2- پس از مراجعه موکل به دفتر وکیل حتماً از فرم پذیرش موکل استفاده نمایند.
فرم پذيرش موكل در دفتر وکیل بدین شکل می تواند باشد.
فرم پذيرش موكل
به نام خدا
نام و نام خانوادگی.... فرزند/هيئت مديره شركت..... شماره شناسنامه/ شماره ثبت..... نشانی و شماره تلفن:....
نام معرف:....
طرف دعوا و اقامتگاه:
موضوع وكالت:
اينجانب.... بدينوسيله قبول و موافقت می نمايم در صورت پذيرش وکالت اينجانب توسط آقا/ خانم...........، وكيل محترم دادگسترى ،ايشان برای طرح، تعقيب و نيز دفاع در خصوص موضوع دعوا، کاملاً مختار بوده تا بر اساس نظر کارشناسی خود عمل نمايد، و بديهی است هر گونه تصميم قضايی توسط قاضی پرونده اتخاذ و وکيل نسبت به آن مسئوليتی ندارد .
نام و نام خانوادگی
تاريخ
امضاء/ مهر شركت
توجه داشته باشید كه مشخصات اشخاص حقيقى و يا مديران اشخاص حقوقى را كامل درج نمايند و نيز فتوكپى مدارک مربوط به احراز هويت و يا سمت را اخذ و پیوست پرونده خود که در ذیل شرایط آن مقرر می گردد نمايند.
همچنين بهتر است فرم اشخاص حقيقى و حقوقى به صورت مجزا تهيه گردد.
شايان ذكر است، فرم مذكور، چارچوبه و اسكلت «فرم پذيرش موكل» است، و بديهى است در مواردى اگر به تشخيص وكيل، ضرورت اضافه كردن مواردى در آن احساس مى شود، نسبت به آن اقدام مى گردد.
همچنین می بایست در صورت قبول وکالت ایشان، قرارداد مالی جداگانه ای تنطیم گردد، برای دریافت نمونه قرارداد مالی «نمونه قرارداد وکالت و حق الوکاله» کلیک نمایید.
3- يكی از اقدماتی كه وكيل دادگستری همزمان با قبول وكالت، بايد انجام دهد؛ تشكيل پرونده برای موكل جهت ثبت و ضبط مدارک و اسناد موكل و حفظ شكوائيه، دادخواست و لوايح و مكاتباتی است كه از بدو تا ختم دادرسی انجام می دهد. در واقع همين كه وكيل، وكالتی را قبول كرد بايد فوراً نسبت به تشكيل پرونده كاری اقدام كند.
طبيعي است اگر مدارک و مستندات كامل نباشد و يا وكيل نتواند مستنداتی را كه ممكن است طرف دعوی ارائه نمايد مورد پيش بينی قرار دهد؛ طبيعی است كه احتمال موفقيت وی در دعوی ضعيف خواهد بود.
روال بر اينگونه است كه پس از آنكه اوراق و مدارک آماده شد و از پرونده داداگاه يا دادسرا يادداشت برداری گرديد «در مواردی كه در جريان دادرسی قبول وكالت می كنيم» وكيل بايد به ترتيب تاريخ، اوراق را مرتب و به همان ترتيب در پرونده ضبط نمايد و البته می تواند اوراق مهمتر را در پوشه ای مجزا نگهداری و لف پرونده اصلی كند تا در موقع لزوم راحت تر به اين مدارک و مستندات دسترسی پيدا كند.
در اين مرحله وكيل بايد اوراقی را كه ممكن است موضع طرف دعوی را تقويت كند از اوراق و ساير مستندات جدا كرده و در جای ديگری نگهداری و يا با علامتگذاری، در همان پرونده نگهداری كند.
پس از تشكيل و تنظيم پرونده، وكيل بايد با كنترل مجدد اوراق، از اينكه همه چيز سر جای خودش است اطمينان حاصل كرده و بلافاصله شروع به مطالعه اوراق و مستنداتی نمايد كه در پرونده ضبط كرده است و ترتيب اهميت آنها را در برگه ای مجزا يادداشت نمايد.
اوراقی مانند قرارداد، مبايعه نامه، اظهارنامه ، دادخواست و شكواييه، دادنامه های استنادی بايد با دقت دو چندان و بيشتری مورد مطالعه قرار گيرند تا وكيل در مقام دفاع، تحليل درستی از مستندات موكل خويش داشته باشد.
لازم است كه وكيل پس از مطالعه هر سند، نكاتی را كه در خصوص آن سند لازم می داند در حاشيه آن «روگرفت سند» و يا برگه مجزايی يادداشت نمايد تا بداند كه از آن سند در چه زمانی و به چه ترتيبی استفاده نمايد.
به علاوه ضروری است كه چنانچه ابهامی در خصوص مستندات موكل وجود دارد، جلسه ای با وی برقرار و ابهامات موجود را با اخذ توضيح از موكل رفع كرده و چنانچه از نظر وكيل مستندات ديگری نيز جهت طرح دعوی يا دفاع لازم است؛ آنها را نيز از موكل مطالبه نمايد.
در چنين وضعيتي می شود اميدوار بود كه دفاعی منطقی و قابل قبول را می توان در مراجع قضايی ارائه و نتيجه ای مطلوب از دادرسی گرفت.
4- وكيل دادگستری در مقام دفاع از موكل خويش نبايد با طرف يا اطراف ديگر دعوی يا وكيل يا وكلای طرف مقابل درگيری لفظی و كلامی پيدا كرده و در خصوص اختلافات شخصی موكل با طرف دعوی مداخله و اظهارنظر نمايد.
اين امر علاوه بر آنكه به جايگاه حرفه ای وكيل لطمه اساسی وارد می كند، انرژی و تمركز وكيل را در امر دفاع به شدت تحت تأثير قرار داده و وكيل را از انجام وظيفه اصلی خويش در پرونده كه دفاع از حقوق موكل است باز می دارد.
بديهی است كه حضور وکیل در دادگاه صرفاً برای دفاع از حقوق موكل است و درگيری يا چالش های ديگری غير از دفاع تا قبل از شروع جلسه رسيدگی يا حين و بعد از آن، هيچ دستاور مثبتی برای وكيل به ارمغان نخواهد آورد.
يادمان باشد كه برخی از طرف های دعوی، عمداً بازی مجادله و چالش لفظی را در خصوص مشكلاتشان با اصيل را پيش می كشند تا وكيل را وادار به ورود به درگيری كرده و با خسته كردن وكيل و بر هم ريختن اعصاب وی، تمركز او در امر دفاع را از بين ببرند.
در چنين شرايطی اصولاً وكيل جزء اينكه در پاسخ به لفاظی های طرف دعوی عنوان دارد كه من طرف دعوی شما نيستم و قطعاً مطالبتان در دادگاه توسط قاضی شنيده خواهد شد و اگر حق با شما باشد، دادگاه به نفع شما رأی صادر خواهد نمود؛ از ورود به چنين چالشی جداً خودداری كند.
وكيل حتی نبايد در صورت درگيری موكل خويش با طرف دعوی، در آن درگيری دخالت نموده و يا حتی از موكل خويش حمايت كند.
لازم به يادآوری نيست كه ما در آنجا هستيم تا صرفاً دفاع حقوقی و قانونی خويش را به مرجع ذی صلاح ارائه دهيم و وظيفه ای بيش از اين نداريم و تبعاً موكل نيز نبايد انتظار داشته باشد تا وكيل به موضوع درگيری وی با طرف دعوی ورود نمايد.
در چنين شرايطی صرفاً موكل را به آرامش دعوت كرده و از او بخواهيم كه از ادامه درگيری با طرف دعوی خودداری كند تا امكان رسيدگی در دادگاه بدون تشنج فراهم گردد.
5- از نظر حرفه ای، وكيل دادگستری بايد موكل خويش را از نحوه طرح دعوی، دلايلی كه استفاده خواهد نمود و استدلال خويش آگاه نماید و در ضمن پاسخ ها و دفاعيات احتمالی طرف دعوی را نيز برای موكل تشريح نمايد تا شايد موكل، مطلب يا سند قابل استفاده ای در قبال دفاعيات احتمالی طرف دعوی كه از نظر وی بی اهميت يا كم اهميت بوده است ارائه نمايد.
در پيش گرفتن چنين رويه ای علاوه بر اينكه باعث خواهد شد موكل، متوجه اين موضوع شود كه وكيل وی كاملاً به موضوع دعوی يا ادعای وی احاطه و تسلط پيدا كرده است؛ باعث خواهد شد كه وكيل از قبل توافق و تأييد موكل را نسبت به خط مشی و استراتژی دفاعی خويش جلب كرده و او را با خود همراه نمايد.
ژرژ كوهندی، يكی از رؤسای سابق كانون وكلای دادگستری فرانسه می گويد: «وكيل وقتی بايد قبول وكالت كند كه از همكاری كامل و صادقانه موكل خويش اطمينان حاصل كرده باشد و اگر بين وكيل و موكل، اختلاف نظر اصولی و مهمی در طرز دفاع يا طريق استدلال و يا طرح موضوع وجود داشته باشد، ترجيح آن است كه از قبول وكالت خودداری كند و يا از وكالت موكل استعفا دهد.»
علاوه بر اين مادامی كه جريان دادرسی ادامه دارد وكيل بايد مستمراً و دقيقاً موكل خويش را از پيشرفت دعوی و تحولاتی كه در جريان دادرسی مانند ورود ثالث پيش می آيد آگاه كند و او را از اوقات دادرسی و تصميمات و قرارهای دادگاه مطلع نمايد و حتی خلاصه مدافعات خود و طرف دعوی را در جلسه ای با موكل درميان بگذارد.
يادمان باشد كه موكل سرنوشت آبرو، اموال يا حيثيت خود را به وكيل سپرده و مستمراً نگرانی و تشويش ناشی از دادرسی بر او عارض است و مطالبی كه وكيل به موكل منتقل می كند می تواند تا اندازه ای از او رفع نگرانی كرده و او را از سردرگمی خارج نمايد.
مطمئن باشيد با در پيش گرفتن چنين رويه ای حتی در صورت عدم حصول نتيجه، موكل آنقدر به شما اعتماد پيدا خواهد كرد كه در ساير امور نيز به شما مراجعه كند.
6- يكی از توقعات رايج موكلين و مراجعين به دفتر وکیل، آن است كه احتمال و درصد موفقيت در دعوايی كه قصد طرح آن را داشته و يا طرف آن قرار گرفته اند را از وكيل جويا شوند.
در چنين مواردی وكيل می بايست با استماع دقيق اظهارات مراجعه كننده و بررسی توأم با دقت مدارک و مستندات وی، كليه نقاط ضعف و قوت ادعای موكل يا دعوی مطروحه عليه وی را بررسی و ضمن تشريح آنها برای مراجعه كننده، ميزان و درصد احتمال موفقيت يا شكست را در آن دعوی برای وی توضيح دهد تا شايد موكل، مصلحت را به جای درگير شدن در يک دعوی زمان بر و پر هزينه كه نتيجه آن نيز مشكوک است؛ در مصالحه با طرف دعوی خويش ببيند.
اما در صورتي كه مراجعه كننده از وكيل بخواهد كه در دعوايي كه سابقاً مطرح و در جريان رسيدگي است؛ اظهار نظر نمايد، بايد با تنظيم وكالتنامه ای جهت مطالعه..؟ به دادگاهی كه پرونده در آنجا مطرح رسيدگی است مراجعه و از جزئيات و كم و كيف پرونده و جريان رسيدگی اطلاع دقيق حاصل كند و سپس در خصوص موضوع، اظهار نظر نمايد.
اگر وكيل پس از مطالعه پرونده به اين نتيجه برسد كه دعوی منتهی به حصول نتيجه مطلوب برای موكل نخواهد شد، بايد به صورت دقيق دلايل خويش را برای موكل تشريح نمايد و حتی الامكان برای جلوگيری از خدشه دار شدن اعتبار حرفه ای خويش، از قبول وكالت پرونده امتناع كند مگر آنكه موكل، مصر به قبول وكالت توسط وكيل باشد و اظهار نمايد كه علی رغم احتمال عدم موفقيت در پرونده، حضور وكيل را در كنار خويش باعث آرامش خاطر و پيشروی صحيح و قانونی پرونده می داند كه در اين صورت وكيل بايد با تنظيم صورتجلسه ای كه حاوی تفهيم امكان ضعيف پيشرفت دعوی است، آن را به امضاء موكل برساند.
توجه داشته باشيد وقتی كه پرونده را قبول كرديد ديگر سعی نكنيد تا موكل را از حصول نتيجه مأيوس نماييد؛ چرا كه علت عمده واگذاری پرونده از ناحيه موكل به شما دستيابی به آرامش خاطر بوده و اگر قرار باشد كه وكيل نيز به اصطلاح مستمراً برای موكل آيه يأس بخواند، موكل نيز در مورد همان ميزان درصد ضعيف احتمال موفقيت در دعوی نااميد شده و طبيعی است كه با خود خواهد انديشيد كه چون وكيل، شخصاً به حصول نتيجه مطلوب، اعتقادی ندارد؛ پس طبيعی است كه نمی تواند نظر مثبت دادگاه را نيز در همان حدود ضعيف به خود جلب نمايد. بنابراين در چنين مواردی وكيل بايد با جملات دلگرم كننده ای از قبيل آنكه «تمامی تلاش خودم را به خرج می دهم» و يا «از تمام توان علمی و فنی خويش برای احقاق حقوق قانونی شما استفاده خواهم كرد» و...، موكل را از نظر روانی تا اندازه ای آرامش دهد و در عين حال تصريح نمايد كه تصميم گيرنده در خصوص دعوی مطروحه، دادگاه است و وكيل تسلطی بر قاضی دادگاه در تصميم گيری و انشاء رأی ندارد.
7- اخلاق حرفه ای اقتضا دارد كه يک وكيل دادگستری، هيچگاه با صلح و سازش ميان طرفين «موكل و طرف اختلاف وی» مخالفت نكند؛ زيرا وظيفه يک وكيل دادگستری صرفاً در طرح و تعقيب دعاوی خلاصه نمی شود و اين بر خلاف شأن و حيثيت و حتی شرافت وكيل است كه به لحاظ حفظ منافع مادی خويش و يا به قصد دريافت حق الوكاله بيشتر، موكل را از انجام صلح و سازش بازداشته و يا مانع ايجاد مصالحه ميان طرفين نزاع گردد.
تنوع و پيچيدگی روزافزون مسائل و موضوعات مبتلابه شهروندان و شلوغی زايدالوصف مراجع قضايی و تبعاً كاهش كيفيت دادرسی و بعضاً عدم تخصص و آگاهی قضات از برخی امور و بخصوص عرفهای حاكم بر برخی حِرَف و مشاغل نيز اقتضاء دارد كه وكيل با نقشی تعديل كننده به كيفيتی عمل نمايد كه مشكل طرفين، در خارج از دادگاه مورد حل و فصل قرار گيرد.
وكيل نبايد حتی الامكان در حالی كه هنوز اقدامی برای صلح و سازش به عمل نياورده است، نسبت به طرح دعوی اقدام كند بالاخص كه احتمال موفقيت در دعوايی كه مطرح خواهد كرد مشكوک يا ضعيف باشد.
بدين ترتيب اگر قبل يا بعد از طرح دعوی و حتی پس از صدور حكم قطعی امكان صلح و سازش ميان طرفين به وجود آيد، وكيل بايد بلافاصله مقدمات لازم برای انجام مذاكرات را فراهم كرده و امكان صلح و سازش را فراهم نمايد؛ زيرا صدور حكم قطعی نيز به تنهايی منافع موكل را تأمين نمی كند و اجرای حكم گاه با آنچنان اشكالات و مصائبی مواجه می شود كه سازش و توافق با محكوم عليه، منافع موكل را بيشتر از طی مراحل مختلف اجرا، تأمين خواهد كرد.
8- نحوه مطالعه پرونده بسیار دارای اهمیت است برای نمونه نحوه مطالعه پرونده کیفری برای دفاع از متهم را به اختصار بدین شرح است:
از مقدمات واجب و لازم دفاع مؤثر از موکل، مطالعه دقیق و صحیح پرونده توسط وکیل مدافع متهم است.
اگر در مرحله تحقیقات مقدماتی در دادسرا از متهم پرونده قبول وکالت کرده باشیم و بازپرس قرار عدم دسترسی به پرونده را کیفری صادر نکرده باشد، مطالعه دوره ای پرونده جهت استطلاع از اوراق جدیدالتحصیل و خارج نویسی مطالب منعکس در پرونده توسط وکیل ضروری است و در خصوص شیوه مطالعه پرونده در مرحله دادسرا، عمدتاً مطالب همانی است که ذیلاً در خصوص مطالعه پرونده در مرحله رسیدگی در دادگاه ارائه می گردد.
اولین کاری که یک وکیل حرفه ای در زمان مطالعه پرونده باید انجام دهد، بررسی برگ شماری اوراق پرونده است، اگر تمام یا بخشی از اوراق پرونده برگ شماری نشده باشد، وکیل مراتب را به مدیر دفتر دادگاه اعلام می کند و زمان دیگری برای مطالعه پرونده مراجعه می نماید؛ زیرا در پرونده ای که فاقد برگ شماری است، استناد به اوراقی که وکیل قصد اشاره به آنها متعذر خواهد بود. با این حال در صورت ضرورت مطالعه پرونده، از مدیر دفتر بخواهد این مهم را انجام و یا وکیل با اجازه ایشان و همزمان با مطالعه پرونده؛ شخصاً اوراق پرونده را نیز برگ شماری کند.
وکیل حرفه ای، باید عین متن شکوائیه یا گزارشی که سبب شروع امر تحقیق شده را خارج نویسی کرده و متعاقباً عین اظهارات شاکی به شرح اوراق تحقیق و بازجویی یا گزارشات بعدی ضابطین را با درج تاریخ یادداشت نماید تا بتواند متعاقباً تناقضات و تعارضات این مطالب را برای دفاع ازموکل تشخیص داده و به کار گیرد و چنانچه پرونده دارای متهمین متعددی است؛ عین اظهارات سایر متهمین را بالاخص در جلسات مواجهه حضوری که راجع به موکل وی سخن گفته اند را یادداشت نماید تا بتواند با تطبیق آنها با سایر اوراق و محتویات پرونده، تعارضات یا تناقضات این اظهارات را خارج کند.
به علاوه یادداشت برداری ازعین اظهارات گواهان در مرجع انتظامی و دادسرا جهت تطبیق و متعاقباً مطابقت با اظهارات بعدی شهود در دادگاه از ملزومات دفاع در پرونده کیفری است.
اگر پرونده دارار شاکی یا شکات خصوصی متعدد است؛ یادداشت مشخصات دقیق ایشان برای احراز هویت و ذینفع بودن شاکی ضروری است؛ به انضمام اینکه یادداشت شماره تلفن شاکی و نشانی وی، عندالاقتضاء برای اخذ رضایت احتمالی وی و عدم مراجعه مجدد لازم است.
به علاوه اگرچه دادگاه کیفری مکلف به ارسال تصویر کیفرخواست برای متهم است، لیکن عملاً دفاتر شعب دادگاه کیفری به این تکلیف عمل نمی کنند؛ لذا اخذ روگرفت یا یادداشت برداری از عین کیفرخواست و همچنین قرار جلب به دادرسی صادره از دادسرا در زمان مطالعه پرونده امری ضروری است تا بتوان در مقام دفاع ادله کیفرخواست و یا استدلال مندرج در قرار جلب به دادرسی را به چالش کشید.
اقضاء دارد که وکیل پیش از شروع به مطالعه پرونده از برگ اول آن، ابتدائاً کیفرخواست را مطالعه و از اتهام دقیق موکل و ادله مورد استناد دادستان اطلاع حاصل نماید تا در زمان مطالعه پرونده بداند که بر روی کدام یک از اوراق و محتویات پرونده بیشتر باید تأمل کند.
9- عدم درج حق تجديدنظر خواهی در وکالتنامه توسط وکیل بدین شرح که: سابق بر ايجاد و راه اندازی دفاتر خدمات الكترونيكی قضايی و حتی تا قبل از الزامی شدن ثبت دادخواست های تجديدنظر در اين دفاتر، ذكر وكالت در «تجديدنظرخواهی» در وكالتنامه های تنظيمی با موكلين مشكل چندانی در دعاوی حقوقی ايجاد نمی كرد؛ زيرا با توجه به ملزم بودن وكيل به تجديدنظر خواهی از موكل در مواردی كه حق تجديدنظر خواهی را در وكالتنامه تنظيمی خويش درج كرده بود؛ اين امكان وجود داشت كه وكيل در فرجه مقرر قانونی، تجديدنظر خواهی خويش را در دادگاه بدوی به صورت ناقص ثبت و بلافاصله از وكالت موكل استعفا دهد تا بدين ترتيب علاوه بر عدم ارتكاب تخلف انتظامی بواسطه عدم تجديدنظر خواهی، اخطار رفع نقص برای پرداخت هزينه دادرسی به موكل ابلاغ گردد هر چند كه در آن زمان هم، به هر حال الصاق و ابطال تمبر مالياتی بر روی وكالتنامه الزامی بود و وكيل را مشمول ماليات در خصوص آن مورد می نمود.
اما در حال حاضر كه دادخواست های تجديد نظر در دفاتر خدمات الكترونيكی قضايی ثبت می شوند؛ ديگر امكان ثبت ناقص دادخواست تجديدنظر وجود ندارد و وكيل ملزم است كه همزمان با تسليم دادخواست تجديدنظر به اين دفاتر، نسبت به پرداخت هزينه تجديدنظر خواهی نيز اقدام كند.
در چنين حالتی اگر موجبات دسترسی به موكل فراهم نباشد و يا به هر دليلی موكل از پرداخت هزينه دادرسی استنكاف نمايد، وكيل مجبور خواهد شد كه برای جلوگيری از تعقيب انتظامی، هزينه تجديدنظر خواهی را شخصاً پرداخت كند؛ بنابراين بايد توجه داشت كه در حال حاضر، يا حق تجديدنظر خواهی در وكالتنامه قيد نشود و يا همزمان با تنظيم وكالتنامه برای دخالت در مرجع بدوی و در صورتی كه موكل مقيم ايران يا مقيم محل اشتغال ما نيست و تردد برای او امری متعذر است، وكالتنامه مجزای ديگری برای مرحله تجديدنظر تنظيم و در قرارداد فی ما بين قيد گردد كه اين وكالتنامه صرفاً در صورت پرداخت حق الوكاله مرحله تجديدنظر و يا در صورت پرداخت هزينه های مترتب بر امر دادرسی، در مرحله تجديدنظر ارائه خواهد شد كما اينكه حتی در صورت عدم قيد اين مطلب، موجبات استعفا برای وكيل فراهم است.
معذالک از موضوع ماليات و ابطال تمبر مالياتی كه بگذريم، وكيل می تواند برای خودداری از پرداخت شخصی هزينه دادرسی، به ناچار و در صورتی كه وكالت در ادعای اعسارداشته باشد، همزمان با تجديدنظر خواهی، نسبت به ثبت دادخواست اعسار از پرداخت هزينه دادرسی مرحله تجديدنظر اقدام نمايد و پس از ارجاع دعوی اعسار، استعفای خويش را از وكالت موكل به دادگاه بدوی اعلام نمايد.
با اين حال اگر موجبات اعلام ضرورت پرداخت هزينه دادرسی مرحله تجديدنظر به موكل فراهم باشد، وكيل بايد نسبت به اعلام موضوع ضرورت پرداخت هزينه دادرسی به موكل اقدام نمايد و در اين حالت، دادسرای انتظامی كانون وكلای دادگستری نمی تواند عدم تجديدنظر خواهی را مستند به قصور يا تقصير وكيل دانسته و او را تعقيب نمايد.
البته اين مشكل در پرونده های كيفری نيز می تواند بروز پيدا كند ليكن هزينه تجديدنظر خواهی در امور كيفری به مراتب كمتر از هزينه دادرسی تجديدنظر در امور حقوقی است.
به قلم وکیل سید مهدی حجتی
روابط عمومی گروه وکلای رسمی